Samenwerking met mantelzorgers

Als de zorg die nodig is toeneemt en mantelzorg alleen niet meer toereikend is, komt beroepsmatige zorg in beeld. Voor beide partijen is het belangrijk om te komen tot goede samenwerking (bondgenootschap). Hierdoor kan de naaste langer thuis blijven wonen en de mantelzorger houdt de zorg langer vol als er ook ruimte is voor een eigen leven. Bovendien kan je als beroepskracht fungeren als vraagbaak en - indien nodig - ondersteuning bieden aan de mantelzorger. Maar ook zelf heb je baat bij een goede samenwerking met de mantelzorger; dit kan je werkplezier vergroten.

Aansluiten bij de rol van de mantelzorger

Voor een prettige samenwerking met mantelzorgers kun je het SOFA-model gebruiken. Het model is een metafoor die helpt bij goed samenspel en een duurzame samenwerking met mantelzorgers. Het SOFA-model gaat er vanuit dat je op verschillende manieren naar mantelzorg kan kijken.
Bij het verlenen van mantelzorg vervullen mensen verschillende rollen, soms tegelijkertijd, soms op elkaar volgend. Welke rol het meest op de voorgrond treedt kan verschillen. Periodes waarin mantelzorgers in hun kracht staan kunnen gevolgd worden door momenten dat steun nodig is.

Over het algemeen vervullen mantelzorgers 4 verschillende rollen, die van jou als beroepskracht verschillende competenties vraagt om optimaal te kunnen handelen.

Partner in de zorg

Een mantelzorger kan de rol van verzorgende, belangenbehartiger of tolk op zich nemen en is hierdoor samwerkingspartner van de beroepskracht. Om goed te kunnen samenwerken is het belangrijk dat jullie beiden over voldoende informatie en vaardigheden beschikken om de zorg goed uit te kunnen voeren. Hiervoor zijn diverse mogelijkheden, zorg dat je kennis hebt van de sociale kaart. Kijk op de website zorg4zeist of neem contact met ons op.

Zorgvrager

Als de zorg te zwaar wordt kan de mantelzorger zelf ondersteuning nodig hebben. Soms is het al voldoende als je de mantelzorger en zijn/haar situatie erkenning biedt, door even de tijd te nemen om te luisteren. Maar er kan ook meer nodig zijn, help dan mee om te bedenken wat de mantelzorger kan helpen en/of verwijs door naar passende ondersteuning. Je kan hierbij denken aan: lotgenotencontact of respijtzorg.

Persoonlijke relatie

Een mantelzorger is in de eerste plaats partner, dochter, zoon, ander familielid, vriend(in), kennis of buur. Mantelzorg is dan een van de aspecten van hun gezamenlijke leven. Probeer als betrokken beroepskracht deze persoonlijke relatie te faciliteren door het belang van hun onderlinge relatie te benadrukken. Faciliteer verder het onderlinge contact, gezamenlijke uitstapjes én schenk aandacht aan de positieve kanten van mantelzorg. Een mantelzorger is niet altijd meer goed in staat om te zien dat er ook veel dingen goed gaan.

Expert

De mantelzorger is in juist deze situatie dé deskundige. Hij/zij kent de voorkeuren van de naaste en weet uit ervaring wat goed werkt. Benut deze kennis en probeer zorg en ondersteuning zo optimaal mogelijk af te stemmen.

Hulp die niet ontlast

Mantelzorgers gaan vaak door tot ver over de eigen grenzen heen. Ze zijn vaak niet gewend om hulp voor zichzelf te vragen en onderkennen vaak de eigen ondersteuningsbehoefte niet. Als dan toch hulp wordt ingeschakeld is dit eerder noodzaak dan een vrijwillige keuze. De samenwerking met mantelzorgers kan hierdoor complex zijn, er is sprake van ongelijkwaardige partijen. Wees je hiervan bewust.

Als beroepskracht kom je in het persoonlijke leven van de mantelzorger en naaste. Bedenk dat het niet altijd prettig is om veelvuldig mensen om je heen te hebben, in je privédomein. Verder heb je als beroepskracht een afgebakend takenpakket, de mantelzorger doet vaak alles. Ook dingen die hem/haar tegenstaan.

Bovendien hebben mantelzorger en beroepskracht vaak een andere kijk op de zorgsituatie. De blik van de mantelzorger kan nog teveel op het verleden gericht zijn. Deze heeft de naaste ook gekend in betere tijden en ziet mogelijk vooral wat de naaste, in vergelijking met vroeger, niet meer kan. Daarnaast brengt de mantelzorger veel meer tijd met de naaste door en ziet daardoor elke kleine verandering.
Als beroepskracht ben je vooral gericht op de toekomst en wat nog wel mogelijk is. Je wilt vooral de zelfredzaamheid van de naaste stimuleren. Dit verschil in perspectief kan inleving in het standpunt van de ander bemoeilijken en zo spanningen opleveren. Het kan er vervolgens toe leiden dat de mantelzorger de ondersteuning juist als extra belasting gaat ervaren. Zeker als de zorgsituatie dermate intensief is dat er meerdere beroepskrachten bij de zorgsituatie betrokken zijn.

Tips voor ambulante mantelzorgondersteuners

• Gedraag je als gast en stel veel vragen, stem af met de mantelzorger en richt je zoveel mogelijk op bestaande gewoonten. Zelfs als ze niet helemaal overeenkomen met je professionele maatstaven.
• Hanteer professionele - en persoonlijke waarden flexibel; het 'ziekteperspectief' van beroepskrachten kan botsen met het 'bestaansperspectief' van mantelzorgers. Verhuizen naar een 0-treden woning kan bijvoorbeeld voor de aandoening nodig zijn maar kan de mantelzorger, door het wegvallen van bestaande sociale structuren, juist tegenstaan. Probeer aansluiting te vinden bij wat mantelzorger en naaste beweegt.
• Ontdek verborgen verwachtingen en meningen: vanwege een gevoel van afhankelijkheid houden mantelzorgers vaak hun mond over de eigen wensen. Ook over de eigen grenzen aan mogelijkheden zwijgen mantelzorgers, maar ook beroepskrachten, vaak. En verder kunnen naaste, centrale mantelzorger ('spilzorger') en andere mantelzorgers uiteenlopende ideeën hebben over wat er zou moeten gebeuren. Probeer hier alert op te zijn en het bespreekbaar te maken.
• Veel mantelzorgers worstelen met gevoelens van schuld en schaamte, na opname van de naaste. Geef in gesprekken met mantelzorgers ruimte voor twijfel, ambivalente gevoelens en de behoefte om afscheid te nemen van de 'oude' situatie. Probeer daarom te beseffen dat hetgeen bemoeizucht van de mantelzorger lijkt vaak bezorgdheid is.
• Voor beroepskrachten is het vaak de kunst om een goede balans te vinden tussen enerzijds afstemming en samenwerking met de mantelzorger, en anderzijds het bieden van tijdige en adequate ondersteuning.
• Onderschat de kwaliteiten van de mantelzorger niet. De mantelzorger is expert van juist deze unieke situatie en kan voor jou een volwaardige samenwerkingspartner zijn.